Thứ nhất, các ngân hàng thương mại (NHTM) lớn đang thừa vốn, không đến NHNN vay như trước. Nhu cầu vốn của các NHTM đã khác trước và họ muốn NHNN tái cấp vốn với lãi suất thấp hơn.

Thứ hai, lãi suất chủ chốt hạ xuống 1% là cơ hội để các NHTM nhỏ thiếu vốn được vay vốn của NHNN với lãi suất hạ hơn và cho vay ra nền kinh tế ở mức thấp hơn.

Việc giảm tái chiết khấu 1% bây giờ là rất đáng kể đối với các NHTM sử dụng tái cấp vốn hoặc tái chiết khấu của NHNN, khác với trước đây, thời điểm lãi suất cho vay trên 20%. Khi các NHTM này vay vốn của NHNN với lãi suất hạ, có khả năng họ sẽ đẩy tín dụng ra với lãi suất thấp hơn.

Việc NHNN không kéo ngay trần lãi suất huy động từ 7,5% xuống 7% hay thấp hơn nữa là bước đi thích hợp, giữ cho hệ thống NH có tính thanh khoản tốt, đặc biệt là những NH yếu kém luôn cần dòng vốn huy động. Trần lãi suất huy động không chỉ có tác dụng về mặt kinh doanh cho các NH mà nó còn có tác dụng tâm lý.

Việc giữ trần lãi suất huy động có ảnh hưởng tốt về tâm lý. Nếu NHNN kéo trần lãi suất huy động xuống mức thấp hơn có thể gây hoang mang cho người gửi tiền.

Họ có thể lấy tiền ra, đi tìm những NH có lãi suất cao để gửi, hoặc đầu tư vào các kênh khác. Đến nay, chưa có hiện tượng người dân rút tiền khỏi NH và có lẽ nó sẽ không xảy ra nếu NHNN chưa kéo trần lãi suất huy động xuống.

Về mặt tích cực, việc kéo lãi suất chủ chốt xuống tạo điều kiện cho các NHTM cho vay ra với lãi suất thấp hơn, giúp doanh nghiệp (DN) tháo gỡ khó khăn. Nhưng không phải tất cả các DN đều hoan nghênh động thái này của NHNN.

Bốn tháng đầu năm 2013, có tới 14-15 ngàn DN phá sản và rất nhiều DN hoạt động khó khăn, hàng tồn kho cao. Với nhóm này, dù lãi suất hạ về 0%, DN vẫn không thể tiếp cận được nguồn vốn tín dụng.

Việc lãi suất chủ chốt hạ xuống chỉ có tác dụng cho nhóm DN còn đang hoạt động được, đang vay hoặc sắp được vay tiền. Nhưng, lãi suất tiền gửi được kéo xuống 7% sẽ tốt hơn mức 7,5% hiện nay, bởi 7% cộng với 3% biên độ, DN được vay vốn với lãi suất 10% sẽ hỗ trợ tốt hơn cho sản xuất, kinh doanh và nền kinh tế.

Hạ lãi suất chủ chốt được kỳ vọng là cơ sở để các NHTM hạ lãi suất cho vay, đặc biệt là cho các khoản vay cũ. Một số NHTM có dòng vốn mạnh, tính thanh khoản cao, đặc biệt là bốn NHTM lớn có vốn của Nhà nước, hoàn toàn có thể thực hiện chuyện này. Ngày 10/5, có hai NH lớn cho biết sẽ kéo lãi suất xuống 13% cho những DN trước kia đã vay với lãi suất 15%.

Tuy nhiên, đây là việc khó với các NHTM nhỏ, tính thanh khoản kém hơn. Thực tế, vốn đã cho vay ra rồi, bây giờ giảm lãi suất xuống, NH sẽ chịu thiệt. Do đó, việc chịu lỗ để kéo lãi suất cho vay xuống tùy thuộc vào cách quản lý dòng tiền, tùy vào chính sách kinh doanh của mỗi NH.

Nhưng nhìn lại, việc kéo lãi suất 1% cho các lãi suất chủ chốt lần này không ảnh hưởng nhiều đến sức hấp thụ vốn của nền kinh tế. Nó có tác động đến mặt bằng lãi suất nhưng chỉ có các NHTM sử dụng tái cấp vốn từ NHNN được hưởng lợi và có thể cho vay ra với lãi suất thấp hơn.

Còn những NHTM yếu, khả năng được vay từ NHNN rất thấp, thành ra việc giảm các lãi suất chủ chốt đối với các NH nhỏ, NH yếu hầu như không có tác dụng khi họ cho vay ra và cũng không thể cho vay ra thấp được.

Hiện nay, lạm phát vẫn cao, chưa thích hợp để bỏ trần lãi suất. Nhưng tới đây, khi lạm phát được kiểm soát tốt hơn, kéo xuống khoảng 6%, NHNN nên bỏ tất cả trần lãi suất.