Khi mới xuất hiện ở Việt Nam, cửa hàng tiện lợi thường được chọn đặt ở những khu đông khách du lịch. Vài năm gần đây, các cửa hàng tiện lợi xuất hiện dày ở những vị trí gần trường học, bệnh viện, khu dân cư theo mô hình “combo” tức bán hàng tiêu dùng như một tiệm tạp hoá kết hợp với bán thức ăn nhanh như một tiệm ăn, thu hút ngày càng đông khách là sinh viên, học sinh, giới văn phòng và cả các bà nội trợ.

Tiện lợi thật

Đối diện trường Nguyễn Văn Bé trên đường Nguyễn Văn Đậu, quận Bình Thạnh, hai cửa hàng tiện lợi FamilyMart và Ministop ở sát nhau, đông khách như nhau, nhiều nhất là học sinh. Đình Khôi và Tường Lãm (lớp 8) thường phải học cả hai buổi sáng và chiều. Trưa tan học lúc 12 giờ, mà 13 giờ đã phải vào học rồi nên hai em thường vào FamilyMart ăn trưa. Đình Khôi bảo thực đơn trong FamilyMart phong phú, có thể chọn thay đổi mỗi ngày. Món ăn cơm nắm, cơm hộp, sandwich, hamburger, bánh mì, shusi, bánh bao, chả giò… Món uống có các loại nước trái cây, nước có gas, trà xanh, hay thích thì ăn chè, kem, sữa chua… Khôi thấy một phần ăn trưa của mình ở FamilyMart rẻ hơn trong căntin của trường như chai Coca trong trường bán 9.000 đồng, FamilyMart bán 6.000 đồng mà có ướp lạnh, mì gói trong trường bán 10.000 – 12.000 đồng, mua của FamilyMart cao nhất 9.000 đồng có nước sôi sẵn. Ăn ít tốn mà chỗ ngồi có máy lạnh mát mẻ, nhân viên vui vẻ, thân thiện. Mới đầu ba mẹ sợ con ăn đồ nguội, nhưng vào xem mới thấy cửa hàng có sẵn lò nướng hay hâm nóng thức ăn, nên yên tâm. Ministop bên cạnh cũng có phong cách phục vụ tương tự.

Học sinh trường Nguyễn Thái Học và trường Đăng Khoa cũng chọn cửa hàng tiện lợi FamilyMart và Circle K trên đường Nguyễn Thái Học (quận 1) cho giờ nghỉ trưa hay làm nơi hẹn ba mẹ đón trễ. Cửa hàng Circle K ở đây chế biến thêm mì trụng trộn trứng chiên, mì trộn cá viên, bò viên 11.000 đồng/phần, bánh giò, bánh mì ốpla chỉ 10.000 – 12.000 đồng/phần… để phục vụ không chỉ bữa ăn cho học sinh, mà cho cả những gia đình lao động bình thường ở phường Cô Giang.

Ministop đối diện trường Trần Văn Ơn (quận 1) chiếm một diện tích mặt bằng khá lớn, ngoài học sinh thì khách hàng thường xuyên ở đây còn có giới văn phòng ở các cơ quan khu vực đường Đinh Tiên Hoàng – Nguyễn Văn Thủ.

Chị Ngọc Thanh ở quận 7, đi làm ở Zen Plaza (quận 1) cho biết chị thường xuyên mua những thứ cần dùng ngay ở các cửa hàng tiện lợi trên đường đi làm về. Chị thấy những cửa hàng này tiện lợi thật, tấp xe vào chọn hàng ngay, không mất tiền gửi xe, hàng bày biện dễ kiếm, giá rõ ràng nên cứ tự so sánh rồi chọn không phải hỏi như ở tiệm tạp hoá hay chợ, giá không đắt hơn tiệm tạp hoá hay chợ, đôi khi có khuyến mãi còn mua được rẻ. Mặt khác, tiệm tạp hoá có gần nhà thì tối cũng đóng cửa, còn cửa hàng tiện lợi chị có thể mua bất cứ lúc nào.

Đối với hàng thực phẩm tươi sống, nhiều bà nội trợ đã không chọn chợ vì lo ngại về vệ sinh không đảm bảo, nhưng cũng ngại vô siêu thị với cảnh chờ tính tiền, nên đã mua hàng ở các cửa hàng Vissan, Satrafood hay Co.opfood.

Tiệm tạp hoá sẽ chuyển hướng?

Hãy để khách vào thấy thoải mái trước, rồi sẽ bán hàng. Đó hầu như là phương châm kinh doanh chung của các cửa hàng tiện lợi “combo”. Ông Kigure Takehiko, tổng giám đốc công ty TNHH FamilyMart Việt Nam nhận định với dân số gần 90 triệu người, đa số trẻ, Việt Nam là thị trường hấp dẫn để nhắm đến phát triển cửa hàng tiện lợi. Tuy nhiên, giống như một số nước châu Á đang phát triển khác như Thái Lan, Philippines, Indonesia, ở Việt Nam, tiệm tạp hoá và chợ đã quá quen thuộc với người tiêu dùng, nên không dễ làm cho mọi người nhận ra tính tiện lợi của những cửa hàng mua sắm văn minh.

Thật vậy, năm 2005, TP.HCM đã xuất hiện những cửa hàng tiện lợi, nhưng ngoài khách du lịch, người dân tỏ ra thờ ơ, nhiều người còn “bênh vực” cho sự tồn tại của chợ và tiệm tạp hoá vì cho rằng chợ và tiệm tạp hoá mới tiện lợi. Vào năm 2006, công ty cổ phần thương mại và dịch vụ G7 đưa ra chiến dịch đình đám “phát triển 500 cửa hàng tiện lợi mang tên G7 Mart trên cả nước” với ước vọng trở thành hệ thống cửa hàng tiện lợi thương hiệu nội địa lớn nhất làm đối trọng với các tập đoàn phân phối nước ngoài khi họ vào Việt Nam phát triển loại hình cửa hàng tiện lợi. Thế nhưng, G7 Mart đã thất bại, mà theo các chuyên gia kinh tế là do sự hấp tấp, chủ quan khi muốn thay đổi thói quen tiêu dùng.

Khoảng 3 – 4 năm gần đây, cục diện thị trường bán lẻ đang thay đổi với sự phát triển nhanh các chuỗi cửa hàng tiện lợi ở Việt Nam. Ông Kigure Takehiko cho biết, vào năm 2008 khi nghiên cứu thị trường Việt Nam, ông chưa thấy cửa hàng tiện lợi nào tạo không gian cho người Việt Nam thấy họ cũng vào một tiệm tạp hoá quen thuộc nhưng không gian thoải mái hơn. Cuối năm 2009, FamilyMart ra mắt cửa hàng tiện lợi như tiệm tạp hoá kết hợp với bán thức ăn nhanh có chỗ ngồi cho mọi người. Khi người tiêu dùng có thời gian tìm hiểu giá cả, chất lượng rồi đi đến tin tưởng mua sắm, FamilyMart đã phát triển gần 50 cửa hàng tiện lợi đến nay.

Các thương hiệu cửa hàng tiện lợi Shop&Go, Circle K, Ministop… cũng theo hình thức như FamilyMart và đều được chấp nhận, phát triển mạnh không kém. Hiện Shop&Go có trên 80 cửa hàng tiện lợi, Circle K chuẩn bị khai trương cửa hàng tiện lợi thứ 50 trong tháng 6 này.

Dễ nhận thấy, ở những nơi cửa hàng tiện lợi “combo” xuất hiện thì những tiệm tạp hoá vắng dần khách. Chính sự thay đổi chậm trong phong cách phục vụ, vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm của chợ cũng đã kéo những bà nội trợ ngại cảnh xô bồ của chợ vào cửa hàng tiện lợi.

Ông Kigure Takehiko cho rằng không nên nghĩ cửa hàng tiện lợi đe doạ tiệm tạp hoá hay tiểu thương ở chợ. Thực chất, những doanh nghiệp tham gia phát triển cửa hàng tiện lợi chỉ muốn thấy tiểu thương cũng chuyển hướng và họ sẵn sàng hợp tác với hình thức nhượng quyền cho các chủ tiệm tạp hoá muốn thay đổi.

Công ty cổ phần Cửa hiệu & sức sống, chủ hệ thống Shop&Go vừa mới đưa ra chương trình nhượng quyền “Nâng cấp cửa hàng miễn phí”, hỗ trợ hoàn toàn miễn phí máy lạnh, tủ mát, tủ đông, máy tính tiền, máy vi tính, trang trí, gắn băng hiệu, cửa kiếng, còn cho nhân viên xuống hỗ trợ kinh doanh cho những chủ tiệm tạp hoá muốn chuyển đổi.

BÀI VÀ ẢNH CÁC NGỌC