Tại Hội thảo “Diễn biến giá cả, thị trường ở Việt Nam năm 2012 và dự báo năm 2013” mới đây, ông Nguyễn Tiến Thỏa - Tổng thư ký Hiệp hội Thẩm định giá Việt Nam - cho rằng: Chính sách giá năm 2013 cần thực hiện theo lộ trình được tính toán kỹ lưỡng.

Có thể nhìn thấy một số yếu tố gây bất lợi cho CPI năm 2013 như việc nới lỏng chính sách tiền tệ, giá điện tăng từ cuối năm 2012, giá nước tăng đầu năm 2013, giá dịch vụ y tế tăng…

Vậy mà lúc 20 giờ ngày 28/3/2013, giá xăng dầu lại tăng - tăng cao nhất từ trước đến nay, đến 1.430 đồng/lít.

Không giống những lần tăng giá trước, giá xăng dầu trong nước thường điều chỉnh tăng, giảm theo giá thế giới. Lần tăng giá xăng dầu này rất bất ngờ trong tình hình giá xăng dầu thế giới liên tục giảm trong suốt 20 ngày qua.

Đến thời điểm hiện nay, tính theo chu kỳ giá 30 ngày, giá cơ sở của mặt hàng xăng A92 đã giảm 1.200 đồng/lít so với thời điểm 25/2 và giá bán lẻ chỉ còn thấp hơn giá cơ sở khoảng 1.000 đồng/lít. Riêng mặt hàng dầu đã ở điểm hòa vốn.

Trước thời điểm tăng giá xăng dầu lần này, liên Bộ Tài chính - Công Thương vẫn cho xả quỹ bình ổn 2.000 đồng/lít xăng và 800 đồng/lít dầu, tạo điều kiện cho các DN kinh doanh xăng dầu lãi lớn. Điều khó hiểu là tại sao Bộ Công Thương và Bộ Tài chính không để giá xăng dầu vận hành theo quy định tại Nghị định 84?

Theo Bộ Tài chính, để giữ ổn định giá bán xăng dầu trong nước nhằm bình ổn giá cả thị trường, Nhà nước đã liên tục điều hành để giữ ổn định, không tăng giá bán lẻ xăng dầu trong nước mà sử dụng Quỹ Bình ổn giá.

Từ đầu năm 2013 đã có 4 lần điều chỉnh và hiện nay mức sử dụng Quỹ Bình ổn giá đối với xăng là 2.000 đồng/lít, dầu diezel 800 đồng/lít, dầu hỏa 1.150 đồng/lít, dầu ma zút 650 đồng/kg.

Hiện nay, “giá xăng dầu thế giới tuy có giảm, nhưng vẫn ở mức cao. Trong khi, Quỹ bình ổn xăng dầu của các DN kinh doanh xăng dầu đã hết; giá trong nước thấp hơn giá ở các nước có chung đường biên giới với Việt Nam từ 2.000 đồng/lít đến trên 5.000 đồng/lít, dẫn đến tình trạng buôn lậu xăng dầu diễn ra rất phức tạp”, Bộ Tài chính nhấn mạnh khi nói đến lý do phải điều chỉnh tăng giá xăng dầu.

Cũng theo Bộ Tài chính, nguyên nhân khiến giá tăng tới 1.430 đồng/lít là nhằm khôi phục lợi nhuận định mức cho DN trong giá cơ sở, đồng thời cơ quan này đã cho DN nâng chi phí kinh doanh định mức.

Cụ thể, chi phí kinh doanh định mức mới của mặt hàng xăng, dầu DO, dầu hỏa là 860 đồng/lít, gồm cả chi phí bán buôn, bán lẻ. Dầu FO là 500 đồng/kg.

Trong khi đó, Nghị định 84 quy định chi phí kinh doanh định mức với mặt hàng dầu FO là 400 đồng/kg, các mặt hàng xăng dầu còn lại 600 đồng/lít. Mặc dù đã có đề xuất sửa Nghị định 84, nâng chi phí kinh doanh định mức lên, nhưng đến thời điểm này Nghị định 84 sửa đổi vẫn chưa được ban hành.

Tại thời điểm khi Bộ Tài chính vừa cho phép tăng giá bán lẻ xăng dầu, ngay cả lãnh đạo của những đầu mối xăng dầu có thị phần lớn như PV Oil, Saigon Petro cũng chưa nắm được Bộ Tài chính tính toán trên cơ sở nào để đưa ra mức giá này.

“Ngoài việc học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia, công tác điều hành giá cần được thực hiện thận trọng, tránh tình trạng tăng giá đồng loạt, gây tâm lý bất ổn” - ông Nguyễn Lộc An - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước Bộ Công Thương bày tỏ.

Đại diện Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) khẳng định: Trong năm 2013, sẽ tiếp tục hoàn thiện môi trường pháp lý, cơ chế quản lý và điều hành giá thông qua việc ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn Luật Giá. Đối với đại bộ phận hàng hóa, dịch vụ trong nền kinh tế, sẽ tiếp tục thực hiện cơ chế doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh tự định giá, cạnh tranh về giá theo tín hiệu thị trường và phù hợp với các quy định của pháp luật; Nhà nước chỉ áp dụng các biện pháp kinh tế gián tiếp để tác động vào sự hình thành và vận động của giá hàng hóa dịch vụ và mặt bằng giá để thực hiện mục tiêu bình ổn giá theo quy định của pháp luật... 

Ông Ngô Trí Long - nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường và giá cả cho rằng: “Điều hành giá xăng dầu như vậy là chưa sòng phẳng với người tiêu dùng. Việc tăng giá là quá bất thường, khập khiễng, không hòa nhập với giá thế giới và không theo quy luật nào cả. Làm như vậy rất nguy hiểm”.

Về lý do điều chỉnh tăng giá xăng do nguyên nhân giá trong nước thấp hơn giá của các nước có chung đường biên giới với VN từ 2.000 đồng/lít đến trên 5.000 đồng/lít, dẫn đến tình trạng buôn lậu xăng, dầu diễn ra rất phức tạp, nhiều chuyên gia cũng không đồng tình.

Theo các chuyên gia, giá xăng dầu các nước cùng biên giới với VN cao hay thấp là việc của họ, còn đối phó với việc buôn lậu qua biên giới là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng. Không thể vì các cơ quan này bất lực trong việc chống buôn lậu mà bắt dân, bắt DN phải gánh chịu hậu quả. Vì giá xăng, dầu tăng chắc chắn gây ảnh hưởng dây chuyền tới hầu hết các sản phẩm vật chất và dịch vụ khác.

Phần lớn các DN đều cho rằng, việc điều hành giá điện, giá xăng dầu như hiện nay chưa thực sự tuân theo “lộ trình” nhất định. Kết quả là cùng với biến động theo chiều hướng tăng của giá nguyên, nhiên liệu thế giới, chênh lệch tỷ giá thì giá nước, giá điện và giá xăng tăng đã trở thành “thủ phạm” khiến chi phí đầu vào của DN tăng lên, dẫn đến giá thành sản phẩm tăng theo và người tiêu dùng (người dân) lãnh đủ.

Cứ như thế mãi liệu người dân còn khả năng mua sắm hay không? Một khi người tiêu dùng không có khả năng mua sắm thì hàng tồn kho tiếp tục tăng, và DN tiếp tục ngoắc ngoải. Đó là qui luật và cũng là dự báo về CPI năm 2013.