Theo Vinacas, giá điều xuất khẩu bình quân năm 2011 là 8.000 – 8.200 USD/tấn, mức cao kỷ lục từ trước đến nay, nhưng từ cuối năm ngoái tới nay giá liên tục giảm và hiện chỉ còn 6.500 USD/tấn. Các doanh nghiệp đã giảm mức độ bán hàng ra, các nhà nhập khẩu tại thị trường Bắc Mỹ, EU… mặc dù đã có hợp đồng nhưng không nhận hàng, hoặc nhận nhưng chậm thanh toán… Trong khi đó, các doanh nghiệp chế biến đang còn tới 200.000 tấn điều nguyên liệu tồn kho, hầu hết số điều này mua vào ở thời điểm giá cao (trung bình 1.400 – 1.500 USD/tấn), so với giá điều đầu vụ mới (1.100 – 1.200 USD/tấn) thì nếu bán với giá hiện nay, mỗi tấn điều nhân xuất khẩu doanh nghiệp lỗ hơn 1.000 USD. Đúng thời điểm này là thời hạn đáo nợ các ngân hàng, hiện nhiều doanh nghiệp ngành điều cho rằng rất khó có thể tiếp cận nguồn vốn từ các ngân hàng do điều kiện vay vốn khó khăn hơn trước rất nhiều. Trong khi đó, ông Nguyễn Thái Học, Chủ tịch Vinacas cho biết, để giảm bớt phần lỗ do sự chênh lệch nguyên liệu tồn kho, các doanh nghiệp rất cần có nguồn vốn để tiếp tục mua nguyên liệu điều mới với giá rẻ để hạ giá đầu vào.
Trước những khó khăn tiếp cận nguồn vốn mà ngành điều đưa ra, ông Bùi Đức Trình, Phó Giám đốc Ngân hàng Công thương (VietinBank) TP.Hồ Chí Minh giải thích, từ trước đến nay VietinBank sẵn sàng cơ cấu lại nợ cho doanh nghiệp điều, tuy nhiên hiện mức dư nợ cao cộng với lượng điều tồn kho lớn nên việc cho doanh nghiệp có giãn nợ hay không vẫn đang được xem xét. Ông Trình cũng khuyến cáo các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều cần nghĩ đến phương án chấp nhận cắt lỗ, giảm lỗ để giải phóng hàng tồn kho, không nên "ôm" nguyên liệu giá cao, lãi suất lớn để đợi thị trường phục hồi. Trong khi đó, ông Tô Nghị, Phó Tổng giám đốc Eximbank cũng lo ngại, không chỉ khó khăn về tồn kho nguyên liệu, khi giá thị trường biến động, nhiều nhà xuất khẩu Việt Nam mắc vào các vụ tranh chấp hợp đồng với các nhà nhập khẩu do lúc ký giá cao, lúc giao hàng giá lại sụt giảm… Giá điều đã giảm liên tiếp từ quý IV/2011 đến nay và liệu có còn tiếp tục giảm nữa không là câu hỏi ngân hàng nào cũng phải đặt ra để đánh giá mức độ rủi ro trước khi rót vốn cho doanh nghiệp.
Trả lời về những lo ngại của phía ngân hàng, ông Nguyễn Đức Thanh, Phó Chủ tịch Vinacas khẳng định, từ trước đến nay trong ngành điều không hề có rủi ro trong thanh toán. Thời gian vừa rồi do biến động giá quá lớn, nhiều thị trường nhập khẩu điều nhân thay đổi phương thức thanh toán có lợi cho họ và đẩy phần thiệt sang cho các nhà xuất khẩu như Việt Nam , nhưng đến nay việc thanh toán vẫn rất an toàn đối với các doanh nghiệp. Ông Nguyễn Thái Học cũng cho rằng, giá điều giảm tới mức hiện nay đã là mức giá đáy, khó có thể giảm sâu hơn nữa, thậm chí đang có dấu hiệu quay đầu đi lên. Mặc dù dư nợ của ngành còn tới 3.000 tỉ đồng nhưng đó không phải là nguồn vốn chết, các nhà máy chế biến, xuất khẩu vẫn đang hoạt động bình thường.
Cùng quan điểm này, ông Nguyễn Văn Chiểu, Trưởng ban xúc tiến thương mại Vinacas cho rằng thị trường vẫn rất lạc quan vì giống như chu kỳ, thông thường 2 - 3 tháng đầu năm là giai đoạn thấp điểm tiêu thụ hạt điều, nhất là những thị trường trọng điểm như Trung Quốc, Đông Nam Á… xuất khẩu chậm, giá giảm thì doanh nghiệp hạn chế sản xuất, đợi quý 2 nhu cầu tăng, thị trường điều sẽ trở lại quỹ đạo của nó. Việc tồn kho hiện nay có thể coi như các doanh nghiệp đang dự trữ nguyên liệu để có thể sản xuất cả năm. Và nếu so với cùng kỳ năm ngoái, mức giá năm nay vẫn rất tốt.
Theo tính toán của Vinacas, toàn ngành đang cần 9.000 – 10.000 tỉ đồng để mua hết 380.000 tấn điều thô trong dân và sau đó cần 250 triệu USD để nhập khẩu, chế biến những tháng cuối năm. Ông Nguyễn Thái Học cho biết, do mặt bằng lãi suất mà doanh nghiệp điều tiếp cận năm trước cao (20 – 22%) nhưng điều xuất khẩu được giá, doanh nghiệp có lãi, năm nay mặc dù lãi suất chỉ còn 16 – 18% nhưng giá điều giảm. Với tình hình hiện nay, nếu vay với mức lãi suất 14 – 15% đối với VNĐ và khoảng 6% với USD thì doanh nghiệp mới có thể có lãi./.
